میدیا لە بوارى ئەلەکترۆنیدا ... چۆنایەتیء گرفتەکانی

الصفحة الرئيسية > تقارير الرصد الإعلامي > میدیا لە بوارى ئەلەکترۆنیدا ......

ماڵى عێراقی بۆ میدیا

راپۆرتی یەکەم

پێشەکی

راپۆرتی یەکەمی " ماڵى عێراقی بۆ میدیا" چاودێرى 362 دزگاى راگەیاندنی عێراقی کردوە کە بە زمانی عەربی دەردەچێتء خاوەنی سایتی ئەلەکترۆنیە لەسەر تۆرى ئینتەرنێت.

راپۆرتەکە بە ئاگابوو لە چەند تێبینیەکى تایبەت بە رۆژنامەء گۆڤارە عێراقیەکان لە بوارەکانی بلاوکردنەوەء نوێکردنەوەء دابەشکردن، هەروەها چاودێرى نەخشەى فراوانی ماڵپەرە ئەلکترۆنیە جۆراجۆرەکانی کردوە، تێبینەیەکانی تۆمارکردوە لەبارەى شێوەى کارکردنء نوێکردنەوەى هەواڵەکانء مەوداى سودوەرگرتنی لە تەکنۆلۆژیا کەبەسەر بوارى میدیاى ئەلەکترۆنیدا هات. 

" ماڵى عێراقی بۆ میدیا" پێى واییە راپۆرتی یەکەمی هەولێکە بۆ دۆزینەوەء جیاکردنەوەى شێوەى دۆخی میدیا کە لەرێگەى تۆرى ئینتەرنێتەوە لەبەردەستدایە، ئەمەش لەرێگەى پێشکەشکردنی داتاء ژمارە، هەروەها بەراوردکردنیء ئامارى بەنزیکراوە بۆ یارمەتیدانی دەزگاکانی بلاوکردنەوەء رۆژنامەنوسان تا بگەنە باشترین رێگە بۆ باشکردنی ئەدایانء دەرچونیان بە کواڵتیەکی باشترەوە.

لە راپۆرتی یەکەمیدا، " ماڵى عێراقی بۆ میدیا" باس لەوە دەکات کە چاودێریکردنەکەى ئەو دەزگا راگەیاندنانەى نەگرتوەتەوە کە بەزمانی عەربی دەرناچن، بەڵام لە راپۆرتەکانی داهاتویدا پانتایەکی فراوان بۆ چاودێرى میدیاکانی زمانەکانی دیکە تەرخان دەکات. 

هەروەها " ماڵى عێراقی بۆ میدیا" ئاماژە بەوە دەکات کە لە راپۆرتی یەکەمیدا چاودێرى دیاردە میدیایەکانی تایبەت بە کەناڵەکانی تەلەفیزیۆنء رادیۆی نەکردوە تەنها لەرێگەى ماڵپەرە ئەلەکترۆنیەکانیانەوە نەبێت. بەڵام لەماوەى داهاتودا راپۆرتێکی وردی دەبێت لەبارەى تیڤیء رادیوە.

رۆژنامەکان

ئەم راپۆرتە چادوێرى 59 رۆژنامەء 18 گۆڤارى عێراق دەکات، کە دامەزراوە سەربەخۆء لایەنە حیزبیەکانء کوتلە جیاوازەکانء کەسایەتیە سیاسیء حکومەیء نیمچە حکومیەکان دەریدەکەن.

لەم راپۆرتەدا کە چاودێریى رۆژنامەء گۆڤارەکانی کردوە، بەراوردکارىء ئامارء تێبینی لەخۆگرتوە سەبارەت بە تیراژء ژمارەى لاپەرەکانء بونی مالپەرى ئەلەکترۆنیء بونی ئەپڵیکەیشن لەسەر موبایلى هۆشمەند، ئەمە سەربارەى سروشتی ئەو ماڵپەرە ئەلەکترۆنیانە(تەفاعولییە، کۆمێنت نوسینی خوێنەرانء ژمارەى خوێنەرانی).

توێژینەوەکە بوارى تایبەتمەندیء بابەتی گرنگیپێدانی رۆژنامەء گۆڤارەکانى لە خۆگرتوە (گشتی، سیاسی، رۆشنبیرى، هونەرىء وەرزش).، هەروەها بوونی پاشکۆ یاخود نەبونی لەگەلڕ سروشتی دەرچوونی (رۆژانە، هەفتانە، مانگانەء وەرزیی)یە. 

ناوهێنانی سەرنوسەر

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى بە ڕاشکاوانە ئاماژەیان بە ناوى سەرنوسەرەکەیان کردوە (51) لە کۆى (59) رۆژنامە، کە رێژەکەى دەگاتە 86% . 

نوێکردنەوەى ماڵپەرە ئەلیکترۆنیەکان

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى پێش کاتژمێر 12 شەو ئەپدەیتی وێبسایتەکانیان دەکەنء ناوەرۆکی رۆژنامە کاغەزەکە بۆ رۆژى دوایى بڵاوکردنەوەى 19 رۆژنامەیە لە کۆى 47 رۆژنامە کە وێبسایتی لەسەر تۆرى ئینتەرنێت هەیە رێژەکەى 32%. 

پاشکۆکان

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى پاشکۆییان هەیە ( رۆشنبیری، وەرزشء هونەرى) 10 رۆژنامەیە لە کۆى 59 رۆژنامە واتە رێژەى 17%.

ئەپلیکەیشنی سمارت فۆن

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى کە ئەپلیکەیشنیان هەیە لە پرۆگرامەکانی سمارت فۆندا دەگاتە(3) لە کۆى 59 واتە رێژکەى 5%.

ئاگادارى

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى لە چاپە کاغەزەکەیاندا( حکومیء ئەهلیء فەرمی) ئاگادارى بڵاودەکەنەوە34 رۆژنامەیە لە کۆى 59 واتە رێژکەى 58% . 

ماڵپەرى ئەلەکترۆنی

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى خاوەنی ماڵپەرى ئەلەکترۆنین (وێبسایت) لەسەر تۆرى ئینتەرنێت 47 لە کۆى 59 واتە رێژەى 80% . 

ماڵپەرى تەفاعولی

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى ماڵپەرە ئەلەکترۆنیەکانیان تەفاعولییەء بە درێژایی رۆژ هەواڵ بڵاودەکەنەوە 14 رۆژنامەیە لە کۆى 47 کە خاوەنی پێگەى ئەلەکترۆنیەء رێژەکەى دەگاتە 30%. 

ژمارەى خوێنەر

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى کە ژمارەى خوێنەرانی لەسەر وێبسایتەکەى لە تۆرى ئینتەرنێت ئاشکرا دەکات (20) لە کۆى (47)رۆنامەى خاوەن ماڵپەرى ئەلەکترۆنی ، رێژکەشی دەگاتە 43%. 

کۆمێنت نوسین

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى خزمەتگوزارى کۆمێنت نوسینی هەیە بۆ بابەتەکانی سەر وێبسایتەکەى (20) لە کۆى 47 رۆژنامە کە خاوەنی ماڵپەرى ئەلەکترۆنیە، رێژکەشی 43%.

ژمارەى لاپەرەى رۆژنامەکان

ژمارەى ئەو رۆژنامەنانەى بە 8 لاپەرە دەردەچێت: 11 لە کۆى 59 واتە رێژکەى 19%.

ژمارەى ئەو رۆژنامەنەى بە 12 لاپەرە دەردەچێت: 26 لە کۆى 59 واتە رێژکەى 44%.

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى بە 16 لاپەرە دەردەچێت: 16 لە کۆى 59 ، واتە رێژکەى 27%

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى بە 20 لاپەرە دەردەچێت: 4 لە کۆى 59 واتە رێژکەى 7%.

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى بە 24 لاپەرە دەردەچێت: 1 لە کۆى 59 رۆژنامە ، رێژکەى 1.5%

ژمارەى ئەو رۆژنامانەى بە 32 لاپەرە دەردەچێت: 1 لە کۆى 59 رۆژنامە ، رێژکەى 1.5%.

رۆژنامەى تایبەتمەند

ژمارەى رۆژنامە گشتیەکان 53 رۆژنامەیە لە کۆى 59، کە رێژەکەی 90%.

ژمارەى رۆژنامە وەرزشیەکان 4 لە کۆى 59 رۆژنامەء رێژکەى 7%.

ژمارەى رۆژنامە رۆشنبیرىء هونەریەکان 2 لە کۆى 59ء رێژکەى 3%.

تێبینی:

یەکەم: راپۆرتەکە ئەوە دەخاتەڕوو کە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیاى بەردەست لەلایەن رۆژنامە عێراقییەکانەوە لە ئاستی پێویست نیە، ئەمە جگە لە دواکەوتنی ژماریەک رۆژنامە لە هەبونی ماڵپەرى ئەلەکترۆنی. 

دووەم: تێبینیەکی دیکەى راپۆرتەکە سەبارەت بە کەمی ئەو رۆژنامانەیە کە ژمارەى لاپەرەکانی زیاترە بە بەراورد بەو چاپەمەنیانەى لەناوچەکە دەردەچن، بەلەبەرچاوگرتنی لایەنەی دراییء پاشەکشەکردنی رێژەى ریکلام.

سێیەم: رۆژنامە عێراقیەکان لە رووماڵکردنیاندا فۆکەس دەکەنە سەر بوارى سیاسیء ئاسایش وڵات، ئەمە لەکاتێکدایە کە گرنگیدان بە لایەنی رۆشنبیریء ئابورىء وەرزشیء کۆمەڵایەتیء ئینتەرتەین کەمدەبێتەوە، ئەمەش بەڕوونی لە رێژەى سەدیی پاشکۆ تایبەتمەندەکاندا دەردەکەوێت.

چوارەم: ئەو رێژەیەی تایبەت بە کۆمێنتی خوێنەران کەمە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ترسی رۆژنامەکان لە مامەڵەکردنی راستەوخۆ لەگەل تێبینی خوێنەرانی.

پێنجەم: لە کۆى 59 رۆژنامە 12 یان خۆیان بەدور دەگرن لە ناوهێنانی سەرنوسەر، کە ئاماژەیە پێویستی بە هەڵوستەکردن هەیە لەبەر ئەوەى ناهەقییە بەرانبەر سەرنوسەرە راستەقینەکانی ئەم رۆژنامانە.

ئاماژەنەدان بەناوى سەرنوسەر وەک بەرپرس لە بلاوبونەوەى بابەتە رۆژنامەوانیەکان بە گرفت ئەژمار دەکرێت بەرانبەر بەرپرسیارێتیە دادوەرییەکان کە ئاراستەى سەرنوسەر دەکرێت بە سیفەتی پیشەیی.

گۆڤارەکان

ژمارەى لاپەرەکان

راپۆرتەکە چاودێرى 18 گۆڤارى هەفتانەء مانگانەء وەرزی کردوە.

ژمارەى لاپەرەى ئەو گۆڤارانەى چاودێرى کراون کە ژمارەکەى 18 گۆڤارە لە نێوان( 26-164) لاپەرەدایە، بەڵام زۆربەى گۆڤارەکان 63 لاپەرەیە. 

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى خاوەنی ئەپلیکەیشنە لەسەر موبایل یەک گۆڤارە لە کۆى 18 گۆڤارە واتە رێژەى 6%.

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى کە ریکلامی هەیە 7 لە کۆى 18 گۆڤار، واتە بەرێژەى 39%. 

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى خاوەنی وێبسایتن 7 گۆڤارە لە کۆى 18 کە رێژەکەى دەگاتە 39%. 

کاتی دەرچونی گۆڤارەکان

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى هەفتانەیە 3 لە کۆى 18 گۆڤار کە رێژکەى 17%.

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى مانگانەیە 14لە کۆى 18 گۆڤار کە رێژکەى 78%.

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى وەرزییە 1 لە کۆى 18 گۆڤار کە رێژکەى 5%.

گۆڤارى تایبەتمەند

ژمارەى گۆڤارە "گشتی"یەکان 6 لە کۆى 18 گۆڤار واتە بەرێژەى 33%.

ژمارەى گۆڤارە "رۆشنبیری"یەکان 5 لە کۆى 18 گۆڤار واتە بەرێژەى 28%.

ژمارەى گۆڤارە "وەرزشی"یەکان 1 لە کۆى 18 گۆڤار واتە بەرێژەى 5%.

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى تایبەتە بە منداڵان 3 لە کۆى 18 گۆڤار واتە بەرێژەى 17%.

ژمارەى ئەو گۆڤارانەى تایبەتە بە ژنان 1 لە کۆى 18 گۆڤار واتە بەرێژەى 5%.

تێبینیەکان 

گۆڤارە عێراقیەکان وەک لە راپۆرتەکەدا هاتوە، کەمترین گرنگی پێدەدرێت لە نێو چاپەمەنیە رۆژنامەوانیەکانی دیکەدا، ئەمەش بە واتاى فەرامۆشکردنی ئەم جۆرە چاپەمەنیانە لەلایەن پەبڵیشەرە عێراقیەکان. ئەمەش بوە هۆى کەمی رێژەى رۆژنامەنوسی تایبەتمەند لە بوارى بەرهەمهێنانی گۆڤاردا کە زۆر دەگمەنە. هەروەها ئیدیتنی گۆڤارەکان بە زمانی رۆژنامە ئیدیت دەکرێت زیاتر لە زمانی گۆڤار.

تێبینی گشتی لەسەر چاپەمەنیەکانەوە

یەکەم: ساڵانە بەدەیان رۆژنامەء گۆڤار دەردەچن بەلام زۆربەیان بەردەوام نابنء پاش چەند هەفتەیەک یان چەند مانگێک نامێنن، بەهۆى سستی پاڵپشتی داراییء بێتوانایی لە چونە بازارى کێبڕکێوە.

دووەم: زۆربەى رۆژنامەء گۆڤارەکان تیراژیان ئاشکرا ناکەن.

سێیەم: داهاتی فرۆشی رۆژنامەکان رۆژبەرۆژ روو لە کەمی دەکات، شارەزایانی (مالی میدیاى عێراقی) دەڵێن: " لە پاش ساڵى 2010ەوە بەهۆى گەشەکردنی خزمەتگوزارى ئینتەرنێتء گەیشتنی بەماڵان، بازارى رۆژنامە رووى لە کزی کرد.

چوارەم: لەبەرانبەر کزى بازارى رۆژنامە ، رۆژنامەء گۆڤارەکان گەشەیان بە ئەداى خۆیان نەدا لەبوارەکانی مارکێتین، جۆرى کاغەز، رەنگ، وێنەء خزمەتگوزارى. 

پێنجەم: بەغداد کۆنترۆڵکردنی چاپکردنی زۆربەى رۆژنامەکانی لە عێراقدا کردوە جگە لە هەرێمی کوردستان، هاوکات لە ئێستادا زۆربەى پارێزگاکان دەناڵێنن بەدەست نەبونی رۆژنامەى رۆژانەى لۆکاڵى تایبەت بەخۆیان بەهۆى تێچونء رۆشتنی رۆژنامەنوسان بۆ پایتەخت بۆ گەران بەدواى هەلی کاردا. 

شەشەم: زۆربەى زۆرى رۆژنامەکان لە بەغداد چاپ دەکرێن بەهۆى نەبونی چاپخانەى تایبەتی لەو پارێزگایانە، هەروەها رۆژنامەى پارێزگاکان چ ئەوانەى سەربەخۆن یان سەر بە دامەزراوەکانی حکومەتن خاوەنی وێبسایت نین، بۆیە پەنا بۆ سۆشیەلڕ میدیا دەبەن تا بانگەشە بۆ بەرهەمەکانیان بکەن. 

حەوتەم: کاتی ئەپدەیتکردنء نوێکردنەوەى هەواڵى وێبسایتەکان جیاوازە ، بەگشتی لەنێوان 10 شەو بۆ 9 بەیانیە. ئەوەى بەدی دەکرێت ئەو وێبسایتانەى سەر بە رۆژنامەکانن زیاتر ئەو هەواڵانە بڵاودەکەنەوە کە لە رۆژنامەکانیاندا هەیەء ئەپدەیتکردنی لە کاتێکی دیاری کراودایە، بۆیە دەبینین بەدرێژایی رۆژەکە نوآ ناکرێتەوە بۆ ئەوەى دواترین ونوێترین هەواڵ کاتژمێر بەکاتژمێر بڵاوبکەنەوە. 

هەشتەم: هەندآ لە رۆژنامەکان لە چاپخانەى خۆیان لەچاپ دەدرێن، بەڵام زۆربەى رۆژنامەکان پشت بە چاپخانەى بازرگانی دەبەستن کە هەندێکیان رۆژانە زیاتر لە 8 رۆژنامە چاپ دەکەن. 

نۆیەم: زۆربەى رۆژنامەکان پشت بە ئاگادارى حکومەت یان ریکلامی کومپانیاکانی کەرتی تایبەت دەبەستن بۆ خۆژیاندنء بەردەوامبون یان بە پاڵپشتی حیزبء پشت بە فرۆشی رۆژنامەکە نابەستن بەهۆى پاشەکشەکردنی بازارى رۆژنامەء گۆڤارەکان. 

دەیەم: زۆربەى رۆژنامەکان هاوبەشن لە بڵاوکردنەوەى هەواڵى ئێکسکلوسڤی سنوردار، لە کاتێکدا زۆربەى زۆرى هەواڵەکانی لە بیاننامەى فەرمیء هەوالڕى ئاژانسەکانی ناوخۆء جیهان وەردەگرن.

ئاژانسەکانی هەواڵء سایتەکانی هەوالڕ

چاودێریەکە 100 سایتء ئاژانسی هەواڵى جۆراوجۆرى عێراقی گرتەوە کە بابەتەکانیان لەسەر تۆرى ئینتەرنێت بڵاودەکەنەوە. 

تایبەتمەندیء کواڵتی 

راپۆرتەکە ئاشکراى دەکات کە 11% ى ئاژانسەکانی هەوالڕ پابەندن بە ستانداردەء مەرجی کارکردنی ئەم جۆرە ماڵپەرە ئەلەکترۆنیانە، بەڵام سەختە ئەوانی دیکە پۆلێن بکرێتء بخرێتە خانەى ئاژانسەوە، بەڵام ئەو وێبسایتانە بە رێگیولەر خزمەتگوزارى هەوالڕ بەشێوەیەکی رێژەیی پێشکەش دەکەن ئەگەرچی لە سایتێکەوە بۆ سایتێکی تر جیاوازە. هەروەها ئەم پۆلێن کردنە ئەدە دەخاتەروو کە ژمارەى ئەو رۆژنامەنوسانەى لە ئاژانسەکان کاردەکەن زیاترن لەوانەى لە وێبسایتەکانن.

سەرنوسەر

راپۆرتەکە ئەوە دەخاتە روو کە 21% سایتء ئاژانسەکانی هەوالڕ ئاماژە بەناوى سەرنوسەرەکەیان دەدەن، بەڵام 79% ئاماژەى پێ نادەن.

کاتەکانی ئەپدەیتکردنی هەواڵ

29% سایتء ئاژانسەکان کاتی بڵاوکردنەوەى هەواڵ بڵاوناکەنەوە، بۆیە خوێنەر نازانآ کەى ئەو روداوە رویدا یان کەى هەواڵەکە نوێ کراوەتەوە. 

....

لە 75% سایتەکان ناوى ئیدیتەرء هەواڵساز یان پەیامنێران ناهێنێت، لەکاتێکدا 11% بە پیت ئاماژەیان پێدەداتء تەنها 14 بە ئاشکرا ناوەکانیان دەنوسێت. 

سەرچاوەکانی هەواڵ

لە 67% سایتء ئاژانسەکانی هەوالڕ پشت بە سەرچاوەکانی خۆى دەبەستێت بۆ بەدەستهێنانی زانیارى بەڵام 33% باس لەوە ناکەن کە لە هەواڵەکانیاندا پشتیان بە سەرچاوەکانی خۆیان بەستوە یان نا.

لە41% سایتء ئاژانسەکانی هەوالڕ ئاماژە بە سەرچاوەکانی هەواڵە دەرەکیەکانیان بڵاودەکەنەوە، بەڵام 59% ئاماژەى پێنادەن.

بڵاەکردنەوەى وتارى بیروڕا

لە 64% سایتء ئاژانسەکانى هەوالڕ، وتارى بیروڕا بڵاودەکەنەوە لە سایتەکانیان،

هەروەها 13% هەوالەکانیان ئەپڵیکەیشنی هەیە لەسەر موبایلی هۆشمەند یان سمارت فۆن.

ژمارەى خوێنەران

لە 69% سایتەکان ئاماژە بە ژمارەى خوێنەرانی سایتەانیان دەکەن بۆ هەر هەواڵێک بڵاویان کردبێتەوە.

تێبینیەکان: 

یەکەم: بەپێى راپۆرتەکە هەندآ ماڵپەرى ئەلەکترۆنیءئاژانسی هەوالڕ کەمتەرخەمن لە بەدۆکیمنتکردنی سەرچاوەکانیان، بەتایبەتی ئەگەر لە سایتی دیکەوە وەرگیرابێت. ئەم دیاردەیەش دەچێتە خانەى پابەند نەبوون بە ئیتیکی کارى میدیایی وپابەند نەبوون بە مافی لەبەر گرتنەوە سەبارەت بە زانیارىء وێنەء هەموو ئەو شتانەى دیکە کە لە سایتەکانیاندا بڵاوى دەکەنەوە. 

دووەم: راپۆرتەکە دەوڵەمەندیی ژمارەى ئەو ماڵپەرانە دەخاتە رو کە لە پاش ساڵى 2003 هاتونەتە مەیدان، ئەمەش ئاماژەیە بە وەڵامدانەوەى پەبلچیشەرەکانە بۆ پێویستی وەرگر بۆ زانیارىء هەوالڕ بەدرێژایی 24 کاتژمێر. 

سێەم: بەپێى راپۆرتەکە زۆر لە ئاژانسەکانی هەوالڕء وێبسایتەکان، گەشەپێدانیان بە وێبسایتەکانیان فەرامۆش کردوە سەبارەت بە نوێکردنەوەى ماڵپەرەکانیان. 

چوارەم: بەپێى راپۆرتەکە ئاژانسەکانی هەوالڕ هەوڵى فراوانکردنی بڵاوکردنەوەى " ڤیدیۆى هەوالڕى تایبەت" نادەن ، دەبینین زۆربەى کات ڤیدیۆکانیان لە سایتی دیکەوە وەرگیراوە ، لەکاتێکدا زۆربەى ئاژانسەکانی هەوالڕ لە جیهاندا تێکەڵەیەک دەکەن لە نیوان نوسراوء ڤیدیۆکانیاندا.

وێبسایتی کەناڵى ئاسمانیەکان

بەپێى راپۆرتەکە 35 کەناڵى ئاسمانی تەلەفزیۆن خاوەنی وێبسایتی خۆیەتی، لە 83.3% کەناڵە ئاسمانیەکانى عێراق بەشێوەیەکی رێکء رێگیولەر هەواڵەکانی لەسەر وێبسایتەکانیان بڵاودەکەنەوە ، لەکاتێکدا 10% بە رێگویلەرى وێبسایتەکەى ئەپدەیتء نوى ناکاتەوە، هاوکات 6.6% ئەو وێبسایتانە هەواڵى تیا نیە.

ئاژانسی هەواڵى سەر بە کەناڵە ئاسمانیەکان

لە 23.3% کەناڵە ئاسمانیەکان خاوەن ئاژانسی هەواڵن کە جیایە لە کەناڵەکانیان ، لەکاتێکدا 76.6% لە کەناڵە ئاسمانیەکان خزمەتگوزارى هەوالڕ لەسەر وێبسایتەکانیان بڵاودەکەنەوە. 

سەرچاوەکانی هەوال

لە75% ماڵپەرى کەناڵە ئاسمانیەکان پشت بە سەرچاوەى خۆیان دەبەستن بۆ بەدەستهێنانی زانیارى، لەکاتێکدا 25% ئەو کەناڵانە ئاماژە بەوە نادەن کە هەواڵەکان خۆى لەسەرچاوەى خۆیەوە دەستی کەوتەوە یاخود لە شوێنی دیکەوە وەریانگرتوە. 

لە 38.4% لە کەناڵە ئاسمانیەکان ئاماژە بە ناوى سەرچاوە دەرەکیەکانی هەواڵەکانیان دەدەن کە لە وێبسایتەکانیان بڵاویان کردوەتەوە، لە بەرانبەردا 61.5% ئاماژە بە سەرچاوە دەرکیەکانی نادات کە هەواڵەکانی لێوەرگرتوە.

سەرنوسەر

لە 100% وێبسایتی کەناڵە ئاسمانیەکان ئاماژە بە سەرنوسەر یاخود سەرپەرشتیارى گشتی نادەن. 

وتارى بیروراِ

لە 44% کەناڵە ئاسمانیەکان وتارى بیرورا لەسەر وێبسایتەکانیان بڵاودەکەنەوە. 

خزمەتگوزارى پەخش لەسەر ماڵپەرەکان.

لە 88.8% کەناڵە ئاسمانیەکان خزمەتگوزارى پەخشی راستەوخۆى هەیە لەسەر وێبسایتەکەى ، لەبەرانبەردا 11% ى کەناڵەکان ئەو خزمەتگوزاریەیان نیە، ئەمە لە کاتێکدا 3.7% لەو کەناڵە ئاسمانیانە خزمەتگوزارى بەخشی راستەوخۆى نیە لەسەر وێبسایتەکەى بەڵام بەرنامەکانی لەسەر یوتیوب بڵاو دەکاتەوە، لەبەرانبەردا 7.4% ئەو کەناڵانە خزمەتگوزارى بەخشی راستەوخیان نیە لەسەر وێبسایتەکانیان هەروەها بەرنامەکانیان لەسەر یوتیوب بڵاوناکەنەوە. 

سەردانکردن

لە 46% ماڵپەرى کەناڵە ئاسمانیەکان ئاماژە بە ژمارەى سەردانکارانء ژمارەى خوێنەرانی هەر هەواڵێکی دەکات. 

کۆمێنت نوسین

رێژەى ئەو کەناڵە ئاسمانیانەى رێگە بە جەماوەرەکەیان دەدەن کۆمێنت لەسەر ئەو بابەتانە بنوسن کە لە سەر وێبسایتەکانیانە لە 68% . 

تێبینی

یەکەم: کەناڵەکانی تەلەفزیۆن بەپێى راپۆرتەکە گرنگی دەدەن بە گواستنەوەى هەواڵە بینراوەکانی بۆ سەر وێبسایتەکانیان، لەرێگەى روماڵکردنێکی فراوانء رێگیولەرەوە بۆ رووداوەکانی عێراقء جیهانء بەدرێژارى 24 کاتژمێر. 

دووەم: رەنگە ئەم توێژە ، سەبارەت بە تەفاعول لەگەلڕ وەرگر، ومامەڵەى خێرا باشتر بێت لە توێژەکانی دیکە، بەڵام ئەو رێژانە هەر بە بەرزى دەمێنیتەوە بە بەراورد لەگەلڕ دەزگاکانی میدیاى ناوخۆ، نەک بەبەراورد لەگەلڕ کەناڵى عەرەبییء جیهانیەکان کە ئەوان سەرکەوتون لەم بوارەدا. 

سێیەم: یەکێک لەو رەخنانەى روبەروى ژمارەیەک لە کەناڵە ئاسمانیەکان دەبێتەوە ئەوەیە کە خاوەنی ماڵپەرى ئەلەکترۆنی نین ئەمەش خەوشێکە لە جەوهەرى کارى میدیایاندا.

ماڵپەرە ئەلەکترۆنیەکان

ئەم راپۆرتە چاودێرى 150 ماڵپەرى ئەلەکترۆنی کردوە، کە زۆربەیان گرنگیان داوە بە رووداوەکانی عێراق بەگشتیء ناوچەء پارێزگاکان یان کەمینە ئاینیء نەتەوەییەکان یاخود دامەزراوە سیڤیلء سیاسیەکان یان سەنتەرەکانی لێکۆلینەوەء توێژینەوە یاخود ئەو ماڵپەرانەى چالاکن لە بەدواداچون لەبارەى عێراقیەکانی هەندەران.

سەرنوسەر 

سەبارەت بە سەرۆکی ئەنجومەنی بەرێوەبردن یان سەرنوسەر یان ستافی تەحریر لە 35.8% ماڵپەرەکان ئاماژەیان پێدەدەن ، ئەمە لە کاتێکدا 64.2% هیچ ئاماژەیەکی بە ناوى ستافی کارەکانیان نەکردوە.

ژمارەى خوێنەران

تەنها 13 وێبسایت ژمارەى خوێنەرانی ئاشکرا کردوە، بە رێژەى 8.7%، لەکاتێکدا 135 وێبسایت ئاماژە بە هیچ داتایەک نادات سەبارەت بە خوێنەرانء ئەوانەى رۆژانە سەردانی وێبسایتەکەى دەکەن. کە رێژکەى 91.3% . 

بەڵام ژمارەى ئەوانەى سەردانی سایتەکان دەکەن، تەنها 59 وێبسایت ژمارەى سەردانکارانی ئاشکرا کردوە کە رێژکەى 39.9%، بەڵام وێبسایتەکانی دیکە کە ژمارەیان 89 ئەو ژمارانەیان نیە ، کە رێژەکەى دەکاتە 60.1%

خزمەتگوزارى

تەنها 3 وێبسایت خزمەتگوزارى خێراى هەواڵى هەیە لەرێگەى مەسیجی موبایلەوە کە رێژەکەى دەکاتە 2.02% لەبەرانبەردا 97.92% کە 145 وێبسایت پێکدەهێنێت، ئەم خزمەتگوزارەیە لە رێگەى موبایلەوە پێشکەش ناکات.

ئەپلیکەیشنی موبایلی هۆشمەند(سمارت فۆن)

تەنها 9 وێبسایت ئەپلیکەیشنی لەسەر موبایلی هۆشمەند هەیە بە رێژەى 6.08% ، لە بەرانبەردا 139 وێبسایت ئەپلیکەیشنی موبایلی هۆشمەند جێبەجآ ناکات کە رێژکەى دەگاتە 93.92%. 

کۆمێنت نوسیین

105 وێبسایت رێگە بە نوسینی کۆمێنت دەدات لەسەر بابەتەکانی کە بڵاوى کردوەتەوە کە رێژکەى 70.94%، بەڵام 43 ماڵپەرى دیکە رێگە نادەن بە نوسینی کۆمێنت ئەمەش رێژەکەى دەگاتە 29.8%. 

شایەنی ئاماژە بۆکردنە ئازادی لە نوسینی کۆمێنت لە ماڵپەرەکاندا جیاوازە ، لە کۆى 105 ماڵپەر 89 ماڵپەر دەیسەپێنێت بەسەر خوێنەردا کۆمێنتی هەبێت کە رێژەکەى دەگاتە 84.7%. 

لەکاتێکدا 13 ماڵپەر رێگە دەدات بە کۆمێنت بەڵام لەسەر وڵى فەیسبوکەکەى کە رێژەکەى دەکاتە 12.3% ، بەڵام 4 ماڵپەر رێگە دەدەن بە کۆمێنت نوسین لەسەر بابەتی ماڵپەرەکانیانء لە ئەکاونتی فەسبوکەکانیان کە رێژەکەى دەگاتە 3.8% . 

ناوەرۆکی هەوالڕ

لە کۆى 148 ماڵپەر 21 هەواڵى تایبەت بەخۆى یان ئێکسکلوسڤ پێشکەش دەکات کە رێژەکەى دەکاتە 14.18% بەڵام قەبارەى ئەو بابەتانەى لە سایتی ترەوە وەرگیراون لە ماڵپەرێکەوە بۆ یەکێکی تر جیاوازە ، 90 ماڵپەر بابەتەکانی وەردەگرێت لە سایتی ترەوە بەبآ ئاماژەدان بە سەرچاوەکەى، ئەمەش رێژەکەى 60.81 % ، لەکاتێکدا 37 ماڵپەر ئاماژە بە سەرچاوەى کۆتەیشنەکەى دەدات کە رێژەکەى دەگاتە 25% .

کاتی ئەبدەیتکردن

سەختە بتوانرێت بەوردی کاتی نوێکردنەوەى هەواڵەکانء ئەپدەیتکردنى دەستنیشان بکرێت، بەڵام لە میانەى چاودێریکردنی ماڵپەرەکان بە تەحەفوزەوە دەتوانین بڵێن 56 ماڵپەر کاتژمێر بە کاتژمێر هەواڵى نوآ دادەنێت کە رێژەکەى دەگاتە 37.8% بەڵام 82 ماڵپەر کاتەکەى نادیارە کە رێژەکەى دەگاتە 56.7% . 

10 ماڵپەریش لە چەند کاتژمێرێکی دیاریکراودا لە رۆژێکەدا هەواڵەکانی نوى دەکاتەوەء ئەپدەیتى دەکات بە رێژەى 6.75%، ولە نێوان 148 ماڵپەر دەرکەوت کە 19 ماڵپەریان لەکارکردن وەستاون لە چەند هەفتەیکدا بۆ ساڵێک کە رێژەکەى 12.8 ئەمە جگە لە دوو ماڵپەر کە لابراون لە سەر تۆرى ئینتەرنێت، بۆیە سەخت بوو هیچ وردەکاریەکی لەبارەیانەوە بزانرێت یان پۆلێن بکرێن.

تێبینیەکان:

یەکەم: بەپێى راپۆرتەکە ماڵپەرە ئەلەکترۆنیەکان بەشێوەیەکی گشتی جیاوازن لە ناسنامەء بابەتی گرنگی پێدانیان بەشێوەیەک کە سەختە پۆلێن بکرێن لە نێوان پێشکەشکردنی خزمەتگوزارى هەوالڕ، یان ڕوانگەیەکی دیاریکراو بخاتەروو، زۆربەى کات خاوەنی ئەو ماڵپەرانە خزمەتگوزارى زانیارى ئاراستەکراو پێشکەش دەکەن.

دووەم: خاڵى لاوازى سەرەکی بریتیە لە پاشەکشەلە بەدواداچونی ورد بۆ روداوەکان، هەروەها ئیتیکى پیشەکەش فەرامۆش دەکەن، بەتایبەتی بەکارهێنانی کۆتەیشنء بەکارهێنانی زانیارى ماڵپەرەکانی دیکە بەبآ ئاماژەدان بە سەرچاوەکانی.

سێیەم: لە رووى هونەریەوە، ژمارەیەک لەو ماڵپەرانە کێشەى خراپی دیزاینیان هەیە، هەروەک راپۆرتەکە تێبینی کردوە، هەندآ لە ماڵپەرەکان هەڵەى هونەرى دەکەن .

چوارەم: زۆربەى ئەو ماڵپەرانە گرنگی نادەن بە زمانء رێزمانی نوسینەکانیان ، هەروەها پشت نابەستێت بە کەسی زمانەوان بۆ راستکردنەوەى هەڵەکانیان ئەمەش دەبێتە هۆى بوونی چەندین هەڵەى رێزمان لەو بابەتانەى بڵاوى دەکەنەوە.

پێنجەم: هەندآ لەو ماڵپەرانە " وەرزییە" بەپێى دۆخی سیاسی چالاک دەبێت یان لەکاتی هەڵبژاردنەکاندا، یان بۆ گواستنەوەى زانیاریەک یان دزەپێکردنی هەواڵێک، بەدەر لەمانەى ئاماژەمان پێکرد هەڵناسێت بە نوێکردنەوەء ئەبدەیتکردنی هەواڵەکانی.